Meer geschiedenis? Kijk op NPOKennis.nl
↳ Enter om te zoeken
Eerste proef, in juni 1928, om het Olympisch vuur aan te steken.

De Marathontoren van Jan Wils

Het eerste olympisch vuur brandde in 1928 bij de Zomerspelen van Amsterdam, in de koepel bovenop de Marathontoren voor het Olympisch Stadion. Beter gezegd: overdag kringelde er rook uit de toren en na zonsondergang veranderde dat in vuur. Daarvoor was Jan Wils verantwoordelijk, de architect van het Olympisch Stadion.

Daarmee is het olympisch vuur een Nederlandse uitvinding - overigens nog zonder fakkeltocht vanuit Olympia daaraan vooraf. Die innovatie is van de Duitsers voor de Spelen van 1936 in Berlijn en diende als propagandastunt voor de nazi's, ruim drieduizend kilometer tussen de hakenkruizen.

Openingsceremonie Spelen Amsterdam 1928: op achtergrond brandt het vuur in de Marathontoren (28 juli 1928)

"Het Olympisch vuur, dat lekte in vlammende tongen"

Pas 's avonds viel het de meeste Amsterdammers, bezoekers en atleten op dat er een vuur in de Marathontoren brandde. Niet gek, want aanvankelijk was het alleen maar rook. De verslaggever van het Nieuwsblad van het Noorden schreef:

HET OLYMPISCHE VUUR
Zaterdag zijn de Olympische Spelen officieel geopend. Zaterdagmiddag zocht een bescheiden rook-kolom uit den top van den Marathontoren zijn weg naar den hemel — Weinigen is dit Olympisch symbool opgevallen. Want de rook was schaarsch en de aandacht der duizenden op andere dingen gevestigd.

Maar toen de dag gedaan en de schemering van den bekoorlijken Juli-avond gekomen was, toen zijn wij naar den Amstelveenscheweg gewandeld om er getroffen te worden door de slanke lijnen van den Marathon-toren, die glansden in de donkerte: honderden electrische lampen verlichtten tot den top van den toren, de vier smalle kanten van het bouwwerk. En hoog boven het steenen gevaarte laaide, voor het eerst, de vlam van het Olympisch vuur, dat lekte in vlammende tongen, gedurende heel den donkeren nacht.

Het Olympische vuur, dat gedurende de spelen der IXe Olympiade niet meer gedoofd zal worden, maar heel den dag door zal gaan rookwolken uit te blazen, en heel den nacht zal branden in blanke vlammen. Het Olympische vuur, dat gedurende de Spelen niet gedoofd zal worden evenmin als, naar wij hopen, de vlammen der zuivere Olympische gedachte.

Foto van het Olympisch vuur op de eerste avond van de Spelen

Bij de foto die de Indische Courant van dit schouwspel afdrukte, stond als bijschrift:

SPORTSPROOKJE. — Als een paleis uit een sprookjeswereld zag het Olympische Stadion er 's avonds uit met zijn helle verlichting en de wapperende vlam op den Marathon-toren.

Het IOC had geen toestemming gegeven voor dit nieuwe Olympische symbool, maar het maakte wel meteen indruk. In 1932 werd daarom ook in Los Angeles het vuur ontstoken en weer vier jaar later werd voor de eerste keer de fakkeltocht vanuit Olympia georganiseerd.

12 augustus 2004

Leni Riefenstahls Olympia

Olympia, poster
Bekijk Video
1 min

Berlijn 1936 en Konstantinos Kondylis

Het waren de nazi's die in 1936 de symbolische waarde van het Olympisch vuur voor het eerst ten volle uitbuitten. De symboliek van klassieke wereld paste prima in de ideologie van de nazi's, en dus werd ook de symbolische waarde van het olympisch vuur ten volle uitgebuit. Het was de secretaris-generaal van het organisatie-commitee, de toen al vermaarde sporthistoricus dr. Carl Diem, die de fakkeltocht met het Olympisch vuur bedacht.

Konstantinos Kondylis, in 1936 de eerste loper met de olympische toorts

De eerste drager van de toorts in 1936 was Konstantinos Kondylis. Deze jongeman uit Olympia was een aparte verschijning. Hij sprak vijf talen vloeiend, zoals Duits, Turks en Italiaans. Zijn broer Angelis vertelde in 2004 aan Jorrit Brenninkmeijer en Jurryt van de Vooren een documentaire voor OVT: “Na die fakkeltocht van 1936 ging Konstantinos naar Athene om rechten te studeren. Daarna ging hij naar Turkije en Italië. Hij heeft ook gewerkt voor het Ministerie van Buitenlandse Zaken en het Ministerie van Toerisme.”

Door zijn bekendheid als eerste Olympische fakkeldrager ontsnapte Konstantinos in de Tweede Wereldoorlog zelfs aan de dood. Hij was opgepakt door Duitse soldaten, die hem in het executiepeloton hadden geplaatst. De geweren waren al op hem gericht toen hij naar voren stapte. Omdat hij vloeiend Duits sprak, zei hij in de taal van de soldaten: “Weten jullie niet wie ik ben? Mijn naam is Konstantinos Kondylis. In 1936 was ik in Olympia de eerste fakkeldrager van het olympisch vuur.

De soldaten aarzelden hierop. Die fakkeltocht leidde tenslotte naar Berlijn en was erg belangrijk geweest voor de nazi-propaganda. Wie die tocht had geopend, moest daarom een bijzonder persoon zijn. Kondylis werd voor de zekerheid uit de groep gehaald en afgevoerd. Daarna kreeg hij een Duitse verklaring, waarin stond dat hij inderdaad de eerste loper was geweest en dat hij met rust moest worden gelaten. Het leven van Kondylis was gered, louter en alleen omdat hij de eerste olympische fakkeldrager uit de geschiedenis was.

27 juni 2004

Het Spoor Terug: Het Olympisch Kroonjuweel

Het Spoor Terug: Het Olympisch Kroonjuweel
Bekijk Video
32 min
Credits
  • Jurryt van de Vooren
  • Marnix Koolhaas

Vragen?

Heeft u vragen, ideeën of opmerkingen?

Neem dan contact op met de redactie: